Geloogd hout

Onder het logen van hout wordt niet door iedereen hetzelfde verstaan, en ook het doel van het logen kan nogal verschillen.
Om verf te verwijderen of om hout een ander kleurtje te geven wordt meestal geloogd met caustic soda, opgelost in warm water (een gevaarlijk proces). Scheikundig gezien is dit zo gemaakte loog een basische stof, het tegengestelde van een zuur.
Na een tijdje met loog bevochtigd te zijn, is de ongewenste verf zozeer aangetast dat deze relatief gemakkelijk verwijderd kan worden. Wie het hout een verweerd uiterlijk wil geven, kan dat ook op deze manier bereiken. Maar het hout wordt door het loog wel in mindere of meerdere mate aangetast. Wat er gebeurt is te zien bij de extreme houtaantasting van grenen balken in een (caustic) sodafabriek: de rafels hangen aan de balken. Hoe kan dat? Ieder jaar wordt een jaarring gevormd, te herkennen doordat het vroeghout snel gegroeid is en licht van kleur. Dat steekt af tegen het laathout, dat langzamer gegroeid is en donkerder. Het is veel harder. Het loog lost aan de oppervlakte van het hout het vroeghout op, zodat de harde stroken van het laathout los komen te liggen.
Onder het 'logen' van eiken wordt in de praktijk zowel het boven beschreven proces verstaan als een behandeling met een zuur (zoals aangelengd zoutzuur), chemisch gezien dus een tegengestelde stof. Het eiken kan er een 'antieker' aanzien van krijgen doordat het looizuur uit het eiken oplost.
Logen is en blijft gevaarlijk. Je moet je grondig beschermen tegen de gevaarlijke stoffen die je gebruikt en die je niet zomaar mag wegspoelen. En wanneer het gaat om houten voorwerpen met een historische waarde geldt: 'Bezint eer gij begint'. Zeker wanneer het gaat om het verwijderen van verf. Veel antiek hoort geschilderd te zijn, 'eerlijk eiken' is dan dus niet eerlijk. Vooral in de 19e eeuw werd van veel middeleeuwse beelden de oude kleur niet meer op prijs gesteld. De ene keer werd dan voor logen gekozen, de andere keer voor overschilderen. Dankzij die laatste keuze toont heel wat houtsnijwerk in musea zijn oorspronkelijke polychomie: die kon weer te voorschijn gehaald worden met een scalpel. Op hout is kleurenonderzoek niet meer mogelijk wanneer het hout geloogd is.

Tekst: Jean Penders (10-2014). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders